Specyficzny program badania podczas oceny stanu ogólnego pacjenta
Terapeuta na podstawie zlecenia lekarskiego oraz szczegółowego badania wykonanego wg ściśle określonego schematu dokonuje oceny biomechanicznej oraz funkcjonalnej pacjenta. Ponieważ ortopedyczne dysfunkcje narządu ruchu będące wynikiem przeciążenia, urazów, mikrourazów bądź zapalenia często obejmują wiele różnych tkanek, to w pierwszym rzędzie należy przeprowadzić szczegółową analizę dolegliwości pacjenta (bólu). Dysfunkcja może dotyczyć stawu, nerwu lub mięśnia albo wszystkich tych tkanek jednocześnie. W tym celu aby nie przeoczyć podczas badania żadnej oceny, poleca się postępowanie według schematycznie ułożonej kolejności z wykorzystaniem wielu precyzyjnych, manualnych testów różnicowych. Schemat ten prezentuje się następująco:
Głównym celem tego badania jest postawienie hipotezy wskazującej na problem wynikający z dysfunkcji narządu ruchu pacjenta. Terapeuta ustala również wskazania i przeciwwskazania do przeprowadzenia dalszego badania i jeśli to możliwe wykonuje testy lokalizujące objawy bólowe.
Testy te wykonuje się wtedy gdy pacjent poprzez ruch swojego ciała lub poprzez stopniowe obciążanie kończyn może sprowokować pojawienie się bólu. Ból ten musi też ustępować bądź się zmniejszać podczas ruchu powrotnego. Terapeuta ustawiając pacjenta przed wystąpieniem bólu i przemieszczając kości w stawie w odpowiednim kierunku wykonuje test prowokujący pojawienie się dolegliwości bólowych. Test prowokujący zawsze potwierdzany jest testem redukującym, który polega na celowym, umiejętnym odchodzeniu od sprowokowanego bólu. Testy te w bardzo szybki i logiczny sposób pomagają odnaleźć staw lub segment w obrębie kręgosłupa odpowiedzialny za ból pojawiający się podczas ruchu. Oczywiście nie wiemy jeszcze dlaczego ten ból tam się pojawia, dlatego też w celu zlokalizowania struktury wywołującej objawy w zlokalizowanej już okolicy (stawie lub segmencie) wykonujemy specyficzne badanie różnych tkanek według ściśle ustalonej kolejności ciągle bacząc na czynniki współistniejące mogące mieć wpływ na zaistniałą sytuację. Jeżeli dolegliwości bólowe podczas wykonywania ruchu się nie pojawiają to terapeuta od razu przechodzi do badania specyficznego całej okolicy, na którą się pacjent uskarża oraz okolic sąsiednich. Jeśli terapeuta poprzez badanie specyficzne określi tkankę odpowiedzialną za objawy pacjenta to w zależności od jej rodzaju (torebka stawowa, więzadła, nerw, mięśnie) wprowadza specyficzne techniki leczenia tej tkanki.
Poprzez wnioskowanie kliniczne następuje ograniczenie diagnostycznych hipotez do najbardziej prawdopodobnych schorzeń. Postawioną hipotezę należy rozwinąć oraz potem potwierdzić poprzez wykonanie badania. Należy zwrócić uwagę na: obecne dolegliwości i ich dotychczasowy przebieg, obecny stan ogólny pacjenta i występujące wcześniej schorzenia, wywiad socjalny i rodzinny oraz stan narządów wewnętrznych.
Następuje dalsze zawężanie badania. Należy zwrócić uwagę na: postawę, kształty ciała, skórę oraz środki pomocnicze (np. kortezy, kule)
Poprzez ruchy proste (anatomiczne – jednoosiowe służące do badania pomiaru zakresu ruchu w celu kontrolowania w stopniach poprawy ruchomości oraz pomagające w komunikacji między fizjoterapeutami oraz lekarzami) i złożone (funkcjonalne – sprzężone i niesprzężone, wykonywane podczas codziennych czynności) lokalizuje się strukturę, która uległa dysfunkcji oraz określa się jej rodzaj i rozległość (hypermobilność, hypomobilność itp.).
Wykorzystując ruchy linijne: trakcję, kompresję i ślizg, różnicuje się rodzaj uszkodzenia (wewnątrzstawowe i zewnątrzstawowe) oraz ustala się zakres oraz kierunek dysfunkcji stawu (hypermobilność, hypomobilność itp.).
Poprzez napięcie mięśni bez ruchu w stawie ocenia się zaopatrzenie uszkodzonego stawu poprzez układ nerwowy, mięśniowy i układ krążenia z określeniem ich stanu. Podczas testu może się okazać, że mięsień jest osłabiony (np. z powodu ucisku korzenia nerwowego) albo w czasie napinania wyzwala objawy bólowe (np. uszkodzenie ścięgna lub przyczepu do kości).
Ponieważ mięśnie wykonują ruchy w pewnych grupach (synergiach) to aby wyizolować jeden mięsień z synergii wykorzystuje się trzy sposoby:
Poprzez poruszanie tkankami miękkimi bez ruchu w stawie następuje odróżnianie dysfunkcji tkanek miękkich od dysfunkcji stawu.
W celu określenia funkcjonalnych zdolności wykonuje się badanie koordynacji, szybkości i wytrzymałości.
Poprzez dotyk określenie właściwości tkanek:
Określenie stanu układu nerwowego dokonuje się poprzez:
Badania obrazowe (Rtg, CT, MRI, USG), badania elektrofizjologiczne, punkcje, badania laboratoryjne, artroskopie są jedynie uzupełnieniem badania klinicznego pacjenta. Są takie sytuacje, w których np. duże zmiany w badaniach obrazowych nie pasują do wyników badania klinicznego pacjenta, posiadającego tylko niewielkie dolegliwości bólowe. Czasem w badaniu obrazowym jeszcze nie widać zmian strukturalnych, a w badaniu klinicznym stwierdza się wyraźną dysfunkcję powiązaną z bardzo dużym bólem.
Jest to diagnoza podsumowująca przeprowadzone powyżej badanie wskazująca na uszkodzoną strukturę (nerw, dysk, torebka stawowa, więzadło, mięśnie), którą należy leczyć za pomocą technik specyficznych.
W zależności od rodzaju tkanki jaka uległa dysfunkcji zastosowanie bezpiecznych, specyficznych technik leczenia z uwzględnieniem ochrony sąsiednich okolic poprzez dobrą stabilizację lub tzw. ryglowanie stawów.
Jeśli poprzez leczenie próbne uzyska się zmniejszenie objawów pacjenta to diagnoza próbna staje się diagnozą aktualną. Jeśli brak poprawy to terapeuta musi zmienić technikę lub wykonać ponowne badanie.
Aby ciągle monitorować zasadność wykonywania technik leczniczych, po każdej z nich wykonywany jest test kontrolny. Może to być ponowne badanie ruchu, który wcześniej wykonywany był z bólem, może to być ponowny pomiar zakresu ruchu lub ponowne badanie oporu końcowego, może to być test tkliwości uciskowej tkanek lub ponowny test oporowy dla mięśni albo w przypadku układu nerwowego kontrola objawów podczas ponownego wykonywania testów napięciowych nerwów lub ponowne badanie przewodnictwa nerwowego. Jeśli technika jest nieskuteczna to szkoda czasu i energii terapeuty aby ją wykonywać.