Badanie w OMT
Specyficzny program badania podczas oceny stanu ogólnego pacjenta
Terapeuta na podstawie zlecenia lekarskiego oraz szczegółowego badania wykonanego wg ściśle określonego schematu dokonuje oceny biomechanicznej, oraz funkcjonalnej pacjenta. Ponieważ ortopedyczne dysfunkcje narządu ruchu będące wynikiem przeciążenia, urazów, mikrourazów bądź zapalenia często obejmują wiele różnych tkanek, to w pierwszym rzędzie należy przeprowadzić szczegółową analizę dolegliwości pacjenta (bólu). Dysfunkcja może dotyczyć stawu, nerwu lub mięśnia albo wszystkich tych tkanek jednocześnie. W tym celu aby nie przeoczyć podczas badania żadnej oceny poleca się postępowanie według schematycznie ułożonej kolejności z wykorzystaniem wielu precyzyjnych, manualnych testów różnicowych. Schemat ten prezentuje się następująco:
I. Kolejność etapów badania
I.A. Badanie orientacyjne
Głównym celem tego badania jest postawienie hipotezy wskazującej na problem wynikający z dysfunkcji narządu ruchu pacjenta. Terapeuta ustala również wskazania i przeciwwskazania do przeprowadzenia dalszego badania i jeśli to możliwe wykonuje testy lokalizujące objawy bólowe.
Testy te wykonuje się wtedy gdy pacjent poprzez ruch swojego ciała lub poprzez stopniowe obciążanie kończyn może sprowokować pojawienie się bólu. Ból ten musi też ustępować bądź się zmniejszać podczas ruchu powrotnego. Terapeuta ustawiając pacjenta przed wystąpieniem bólu i przemieszczając kości w stawie w odpowiednim kierunku wykonuje test prowokujący pojawienie się dolegliwości bólowych. Test prowokujący zawsze potwierdzany jest testem redukującym, który polega na celowym, umiejętnym odchodzeniu od sprowokowanego bólu. Testy te w bardzo szybki i logiczny sposób pomagają odnaleźć staw lub segment w obrębie kręgosłupa odpowiedzialny za ból pojawiający się podczas ruchu. Oczywiście nie wiemy jeszcze dlaczego ten ból tam się pojawia, dlatego też w celu zlokalizowania struktury wywołującej objawy w zlokalizowanej już okolicy (stawie lub segmencie) wykonujemy specyficzne badanie różnych tkanek według ściśle ustalonej kolejności ciągle bacząc na czynniki współistniejące mogące mieć wpływ na zaistniałą sytuację. Jeżeli dolegliwości bólowe podczas wykonywania ruchu się nie pojawiają to terapeuta od razu przechodzi do badania specyficznego całej okolicy, na którą się pacjent uskarża oraz okolic sąsiednich. Jeśli terapeuta poprzez badanie specyficzne określi tkankę odpowiedzialną za objawy pacjenta to w zależności od jej rodzaju (torebka stawowa, więzadła, nerw, mięśnie) wprowadza specyficzne techniki leczenia tej tkanki.
I.B. Badanie specyficzne
I.B.1. Wywiad
Poprzez wnioskowanie kliniczne następuje ograniczenie diagnostycznych hipotez do najbardziej prawdopodobnych schorzeń. Postawioną hipotezę należy rozwinąć oraz potem potwierdzić poprzez wykonanie badania. Należy zwrócić uwagę na: obecne dolegliwości i ich dotychczasowy przebieg, obecny stan ogólny pacjenta i występujące wcześniej schorzenia, wywiad socjalny i rodzinny oraz stan narządów wewnętrznych.
I.B.2. Oglądanie:
Następuje dalsze zawężanie badania. Należy zwrócić uwagę na: postawę, kształty ciała, skórę oraz środki pomocnicze (np. kortezy, kule)
I.B.3. Badanie funkcji
I.B.3.a. Ruchy czynne i bierne:
Poprzez ruchy proste (anatomiczne – jednoosiowe służące do badania pomiaru zakresu ruchu w celu kontrolowania w stopniach poprawy ruchomości oraz pomagające w komunikacji między fizjoterapeutami oraz lekarzami) i złożone (funkcjonalne – sprzężone i niesprzężone, wykonywane podczas codziennych czynności) lokalizuje się strukturę, która uległa dysfunkcji oraz określa się jej rodzaj i rozległość (hypermobilność, hypomobilność itp.).
I.B.3.b. Translatoryczne ruchy gry stawowej:
Wykorzystując ruchy linijne: trakcję, kompresję i ślizg, różnicuje się rodzaj uszkodzenia (wewnątrzstawowe i zewnątrzstawowe) oraz ustala się zakres oraz kierunek dysfunkcji stawu (hypermobilność, hypomobilność itp.).
I.B.3.c. Testy oporowe
Poprzez napięcie mięśni bez ruchu w stawie ocenia się zaopatrzenie uszkodzonego stawu poprzez układ nerwowy, mięśniowy i układ krążenia z określeniem ich stanu. Podczas testu może się okazać, że mięsień jest osłabiony (np. z powodu ucisku korzenia nerwowego) albo w czasie napinania wyzwala objawy bólowe (np. uszkodzenie ścięgna lub przyczepu do kości).
Ponieważ mięśnie wykonują ruchy w pewnych grupach (synergiach) to aby wyizolować jeden mięsień z synergii wykorzystuje się trzy sposoby:
- testowanie innej funkcji badanego mięśnia w tym samym stawie
- testowanie innej funkcji badanego mięśnia w stawie sąsiednim (mięśnie dwustanowe)
- testowanie ze zwrotnym hamowaniem (część mięśni wyłącza się z synergii poprzez aktywizowanie mięśni antagonistycznych)
I.B.3.d. Bierne ruchy tkanek miękkich
Poprzez poruszanie tkankami miękkimi bez ruchu w stawie następuje odróżnianie dysfunkcji tkanek miękkich od dysfunkcji stawu.
I.B.3.e. Testy dodatkowe:
W celu określenia funkcjonalnych zdolności wykonuje się badanie koordynacji, szybkości i wytrzymałości.
I.B.4. Palpacja
Poprzez dotyk określenie właściwości tkanek:
- skóra i tkanka podskórna – temperatura, przeczulica, niedoczulica
- mięśnie i ścięgna – napięcie, zgrubienia, przyczep do kości
- pochewki ścięgien, kaletki maziowe – zgrubienia, obrzęki, krepitacje
- stawy - ustawienie kości, wysięk
- nerwy i naczynia krwionośne
I.B.5. Badanie neurologiczne i naczyniowe
Określenie stanu układu nerwowego dokonuje się poprzez:
- badanie testów napięciowych nerwów
- badanie ruchomości nerwów względem tkanek otaczających
- badanie siły mięśni wskaźnikowych
- badanie odruchów
- badanie czucia w dermatomach. Określenie stanu ukrwienia np. w obrębie kończyn dokonuje się poprzez badanie tętna, a w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa poprzez testowanie tętnicy kręgowej.
I.C. Wyniki badań lekarskich
Badania obrazowe (Rtg, CT, MRI, USG), badania elektrofizjologiczne, punkcje, badania laboratoryjne, artroskopie są jedynie uzupełnieniem badania klinicznego pacjenta. Są takie sytuacje, w których np. duże zmiany w badaniach obrazowych nie pasują do wyników badania klinicznego pacjenta, posiadającego tylko niewielkie dolegliwości bólowe. Czasem w badaniu obrazowym jeszcze nie widać zmian strukturalnych, a w badaniu klinicznym stwierdza się wyraźną dysfunkcję powiązaną z bardzo dużym bólem.
I.D. Diagnoza tymczasowa
Jest to diagnoza podsumowująca przeprowadzone powyżej badanie wskazująca na uszkodzoną strukturę (nerw, dysk, torebka stawowa, więzadło, mięśnie), którą należy leczyć za pomocą technik specyficznych.
I.E. Próba leczenia
W zależności od rodzaju tkanki jaka uległa dysfunkcji zastosowanie bezpiecznych, specyficznych technik leczenia z uwzględnieniem ochrony sąsiednich okolic poprzez dobrą stabilizację lub tzw. ryglowanie stawów.
I.F. Diagnoza aktualna lub ponowne badanie
Jeśli poprzez leczenie próbne uzyska się zmniejszenie objawów pacjenta to diagnoza próbna staje się diagnozą aktualną. Jeśli brak poprawy to terapeuta musi zmienić technikę lub wykonać ponowne badanie.
I.G. Testy kontrolne
Aby ciągle monitorować zasadność wykonywania technik leczniczych, po każdej z nich wykonywany jest test kontrolny. Może to być ponowne badanie ruchu, który wcześniej wykonywany był z bólem, może to być ponowny pomiar zakresu ruchu lub ponowne badanie oporu końcowego, może to być test tkliwości uciskowej tkanek lub ponowny test oporowy dla mięśni albo w przypadku układu nerwowego kontrola objawów podczas ponownego wykonywania testów napięciowych nerwów lub ponowne badanie przewodnictwa nerwowego. Jeśli technika jest nieskuteczna to szkoda czasu i energii terapeuty aby ją wykonywać.
