Niestabilność między kręgami do zgięcia to film przedstawiający problem dyskopatii. Zniszczony dysk można zobaczyć na obrazie rezonansu magnetycznego. Można też wnioskować o zniszczeniu dysku na podstawie zwężenia przestrzeni między kręgami na obrazie zdjęcia RTG. Zniszczenie dysku można również podejrzewać bez wymienionych powyżej badań obrazowych. Można to zrobić ręcznie badając ruchomość między kręgami podczas ruchu zginania. Jeśli między dwoma kręgami jest wyczuwalny ruch w poprzek osi kręgosłupa, to dysk na tym poziomie jest już zniszczony. Dyskopatia to proces trwający czasami dziesiątki lat. Okres niestabilności to jeden z jego etapów. Aby pojawiła się niestabilność wystarczy źle siedzieć przez 20 lub 30 lat. Nie trzeba wykonywać ciężkiej pracy fizycznej aby zniszczyć dysk. Niestabilność tworzy się w wyniku długotrwałego rozciągania tkanek hamujących przemieszczanie się kręgów w poprzek osi kręgosłupa. Okres takiej niestabilności (ruchu między kręgami w poprzek osi kręgosłupa) gdy już się pojawi, może trwać następne 20-30 lat. Głównym objawem jest wtedy ból pleców podczas długotrwałego siedzenia ze zgarbionymi plecami. U niektórych okres ten może być wypełniony epizodami ostrego bólu spowodowanego uszkodzeniem unerwionej części pierścienia włóknistego dysku lub epizodami bólu promieniującego do kończyny z powodu ucisku korzenia nerwowego przez zniszczony już dysk. Jeśli przetrwa się ten okres bez operacji to w miejscach nadmiernego nacisku kręgów na siebie pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe. To obrona naszego ciała na przeciążenie. Jeśli zmiany te powstaną, to stabilność kręgosłupa się poprawia. Uszkodzony już dysk nie ma już możliwości bardziej się uszkodzić ponieważ jego ruch między kręgami jest ograniczony. Aby ulżyć osobom w okresie niestabilności postanowiłem pokazać mechanizm tworzenia przepukliny dyskowej. Jeśli komuś będzie zależeć na poprawie stanu dysku, to musi unikać siedzenia ze zgarbionymi plecami - tzn musi unikać POZYCJI BANANA.

Niestabilność między kręgami do wyprostu Niestabilność w obrębie kręgosłupa to ruch między dwoma kręgami w poprzek osi kręgosłupa. Aby taki ruch się pojawił to tkanki łączące oba kręgi muszą już być rozciągnięte, a dysk znajdujący się między tymi kręgami zniszczony. Niestabilność do zgięcia powoduje objawy bólowe w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa podczas długotrwałego siedzenia. Mówiliśmy o tym podczas projekcji Filmu nr 1. Nawiązując jeszcze do tego filmu chciałbym poruszyć problem PROMIENIOWANIA BÓLU DO KOŃCZYNY DOLNEJ. Jeśli pojawia się on podczas lub po długotrwałym siedzeniu, to jest on najczęściej spowodowany uciskiem nerwu rdzeniowego (korzenia nerwowego) z powodu napierającego na niego krążka międzykręgowego (dysku). Podczas pozycji BANANA dysk jest wypierany z pomiędzy trzonów w kierunku do kanału kręgowego i otworu międzykręgowego (w kierunku korzeni nerwowych) powodując zapalenie korzenia (z powodu braku ukrwienia w wyniku nadmiernego, mechanicznego ucisku). Ból z powodu ucisku korzenia nerwowego najlepiej potwierdzić TESTEM CIĘCIWY ŁUKU (TCŁ). Z naszego doświadczenia test SLR (Straight Leg Raise) nie jest w tym przypadku w pełni miarodajny. Olaf Evjenth nasz mistrz OMT wielokrotnie powtarzał, że pozytywny TCŁ oraz obecność niestabilności do zgięcia (przodozmyk lub tyłozmyk w zgięciu) jest już dowodem na obecność przepukliny dyskowej (przepukliny jądra miażdżystego - PJM). Olaf Evjenth często brał udział podczas operacji chirurgicznych, gdzie potwierdzał swoje badanie kliniczne. Ja również po wielu latach swoich doświadczeń zawodowych potwierdzam jego tezę. Swoje przypuszczenia podczas badania klinicznego pacjentów potwierdzałem obrazem rezonansu magnetycznego. Można zatem napisać równanie: HIPERMOBILNOŚĆ (L4-L5 lub L5-S1) do zgięcia + pozytywny TCŁ = PJM (bardzo często niezależnie od SLR) TCŁ potwierdza źródło bólu promieniującego do kończyny dolnej. Bóle promieniujące do kończyny dolnej są różnie interpretowane przez klinicystów. Większość z nich nie wykonuje TCŁ i dlatego twierdzi, że powodem tego bólu są mięśnie. W tym kierunku prowadzą leczenie. Na myśl przychodzi wtedy cała gama technik mięśniowo-powięziowych. Jednak mięśnie same w sobie są powodem bólu tylnej powierzchni kończyny dolnej tylko wtedy gdy TCŁ jest negatywny. Większość klinicystów uważa, że tylko pozytywny SLR jest obrazem nacisku na struktury nerwowe. To czy SLR będzie pozytywny zależy od czasu trwania ucisku oraz od stopnia siły nacisku na nerw rdzeniowy. Siła nacisku na nerw zależy od wielkości PJM oraz od wielkości kanału kręgowego i otworu międzykręgowego. Gdy nacisk spowoduje istotne zaburzenie w ukrwieniu nerwu, to wtedy SLR zaczyna dawać objawy. W tym okresie zapalenie obejmuje tkankę łączną w przestrzeniach między pęczkami włókien nerwowych. Z tego powodu ból promieniuje wzdłuż przebiegu nerwu w obrębie kończyny. Gdy czas gorszego ukrwienia nerwu się wydłuża, to zapalenie przenika do pęczka włókien nerwowych powodując zaburzenia w przewodnictwie nerwowym. W tym momencie zanikają odruchy ścięgniste, słabną mięśnie i pojawia się niedoczulica w obrębie skóry. Objawy zaburzenia przewodnictwa nerwowego najczęściej poprzedzone są w czasie tzw. potocznie podrażnieniem nerwu kulszowego. To okres, kiedy zapalenie obejmuje tkankę łączną nerwu na zewnątrz pęczków włókien nerwowych. Ból promieniuje wtedy do kończyny dolnej. Jak już wspominałem wielu klinicystów ból promieniujący do tylnej powierzchni pośladka, uda i podudzia traktuje jako ból mięśni (tylna taśma). W początkowym stadium ucisku SLR jest jeszcze negatywny - stąd takie przypuszczenie. U naszych pacjentów SLR też bardzo często nie daje żadnych objawów, ale TCŁ w przypadku bólu promieniującego do kończyny dolnej prawie zawsze jest pozytywny. Bolesne są również mięśnie unerwione przez nerw kulszowy. W takim przypadku odbarczamy jedynie miejsce ucisku w obrębie kręgosłupa, TCŁ od razu podczas tej samej wizyty przestaje dawać objawy, a ból promieniujący do kończyny dolnej znika (potwierdzają to pacjenci podczas następnej wizyty kontrolnej). Prawie u wszystkich pacjentów po odbarczeniu nerwu wrażliwość palpacyjna bolesnych mięśni również znika. Nie pracujemy na taśmach mięśniowych, co potwierdza nasze przypuszczenia diagnostyczne. Cała sztuka leczenia polega na odszukaniu miejsca ucisku i miejsc mechanicznie odpowiedzialnych za ten nacisk oraz na przywróceniu w tych miejscach prawidłowego ruchu z zachowaniem ochrony segmentu z PJM. Bardzo duże znaczenie po uruchomieniu mają tu zasady profilaktyki, które uniemożliwiają wypieranie dysku w kierunku nerwu rdzeniowego (korzenia nerwowego). Czasem uruchomienie zablokowanego segmentu (np. L5-S1) z przepukliną dyskową odbarcza nerw, ale powrót swobody ruchu do zgięcia daje możliwość powiększenia przepukliny jeśli plecy będą ustawiane w pozycji BANANA. Wtedy po chwilowej poprawie (powrót siły mięśni, ustąpienie bólu, negatywny TCŁ) stan pacjenta może się diametralnie pogorszyć (nawrót bólu, większe osłabienie mięśni). Powodem pogorszenia są wtedy złe pozycje ciała, w których pacjent przebywa. Zdarza się, że gdy uruchomimy zablokowany segment, to w teście kontrolnym od razu po uruchomieniu stwierdzamy obecną na tym poziomie niestabilność (hipermobilność ukryta - "zakamuflowana" poprzez zablokowanie). Przestrzeganie zasad PROFILAKTYKI jest wtedy najważniejsze. Powracam do Filmu nr 2. NIESTABILNOŚĆ MIĘDZY KRĘGAMI DO WYPROSTU Gdy jest obecna niestabilność między dwoma kręgami do wyprostu to ból pojawia się podczas długotrwałego stania, chodzenia oraz leżenia na brzuchu lub na plecach z wyprostowanymi nogami. Powodem niestabilności jest najczęściej wieloletni przykurcz mięśni biodrowych. Jeśli obecny jest obustronny przykurcz mięśni biodrowych to powodem jest najczęściej tryb siedzący pacjenta (mało chodzenia). Wtedy w leczeniu pomocna jest technika DeMiro (stretching). Jeśli przykurcz zgięciowy jest jednostronny, to za napięcie mięśnia biodrowego odpowiedzialne jest zablokowanie stawów po tej stronie w segmencie L1-L2 i/lub L2-L3 i/lub L3-L4. To miejsca wyjścia nerwów rdzeniowych unerwiających mięsień biodrowy. Uruchomienie tych segmentów powoduje, że mięsień ten dopiero wtedy można bardzo łatwo zrelaksować (test DeMiro). Zablokowanie stawów oraz ich prawidłową ruchomość można potwierdzić wykorzystując 2 testy: test ślizgu doczaszkowego test luzu do rotacji Czasem obecna jest inna przyczyna niestabilności do wyprostu, która powoduje nadmierne pociąganie dolnych kręgów lędźwiowych do przodu. Przykłady podałem na filmie. Dość często niestabilność do wyprostu również powoduje PROMIENIOWANIE BÓLU DO KOŃCZYNY DOLNEJ. Powodem tego promieniowania jest ściskanie nerwu rdzeniowego w otworze międzykręgowym L5-S1. Otwory na tym poziomie ulegają zwężeniu z powodu pociągania miednicy do dużego przodopochylenia podczas chodzenia, stania i leżenia na plecach lub brzuchu z wyprostowanymi nogami. Powoduje to maksymalny ruch wyprostu w tym segmencie co maksymalnie zwęża światło otworu międzykręgowego. Jeśli podejrzewamy podrażnienie korzenia nerwowego to postępowanie w takim przypadku jest takie samo jak opisałem powyżej (ucisk korzenia nerwowego z powodu PJM). Głównym testem diagnostycznym również jest Test Cięciwy Łuku (TCŁ). Leczenie takich przypadków omówiłem podczas filmu. Zachęcam do treningu badania niestabilności. Czasem niestabilność można wyczuć od razu (gdy jest duża). Aby odkryć małą niestabilność do wyprostu lub zgięcia, to często najpierw trzeba wykonać badanie u setek pacjentów. Moment kiedy zaczyna się dobrze czuć i oceniać niestabilność przychodzi w sposób niezauważalny. Niestabilności nie wyczuwa się palcem. To mózg terapeuty musi połączyć informacje z badającego palca, z ruchu ciała pacjenta, z ruchu między wyrostkami kolczystymi jego kręgów oraz z pozycji nóg, tułowia i ramion terapeuty. Zbyt duże napięcie mięśni terapeuty i pacjenta utrudnia badanie. Techniki niby proste, ale brak ich w jakichkolwiek publikacjach książkowych. Jak widać mimo ogromnej ilości prac naukowych nie wszystko w naszym zawodzie zostało odkryte. Większość metod terapii manualnej posługuje się ogólnymi technikami badania. Gdyby nie moi mistrzowie i moi nauczyciele terapii manualnej, to nigdy bym nie odkrył tak "prostych technik". Precyzja w wykonaniu ruchów pomiędzy kręgami jakiej się przez wiele lat uczyłem wydawała mi się na samym początku edukacji niemożliwa do opanowania. Podobnie będzie z tymi osobami, które patrzą na te techniki z boku. Aby skrócić wszystkim czas edukacji oraz ułatwić trening i opanowanie tych czynności innym terapeutom manualnym oraz lekarzom zajmującym się leczeniem kręgosłupa, postanowiłem nagrać filmy video. Trudno jest przekazać prezentowaną wiedzę w tekście. Nigdy nie myślałem, że materiału do przekazania jest aż tak dużo. Bardzo dziękuję wszystkim osobom, które przyczyniły się do stworzenia "Szkoły Pleców Pod Tężniami". Nazwa Szkoły odzwirciedla miejsce, w którym to wszystko się narodziło. Przy współudziale wielu osób udało się stworzyć coś więcej niż publikację. Myślę, że ten materiał filmowy to pokazanie drogi w porządkowaniu wiedzy na temat kręgosłupa zarówno wśród nas "zawodowców" jaki i wśród naszych pacjentów.

Na ruchomym szkielecie pokazane są dwa najczęstsze problemy dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowego: niestabilność do zgięcia oraz niestabilność do wyprostu. Obie niestabilności wiążą się ze zniszczeniem dysku, który może powodować nacisk na korzenie nerwowe powodując promieniowanie bólu do kończyny dolnej. Pokazany jest sposób badania takich niestabilności w pozycji siedzącej. Wymienione są również główne objawy oraz następstwa takiej niestabilności . Film ten jest przygotowaniem do wyjaśnienia technik wykonywanych na pacjencie.

W poprzednim filmie problem niestabilności pokazany został na ruchomym szkielecie. Dzięki temu łatwiej zrozumieć badanie pacjenta wykonywane w siadzie. Pokazane zostały dwa najczęstsze problemy dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowego: niestabilność do zgięcia oraz niestabilność do wyprostu. Obie niestabilności wiążą się ze zniszczeniem dysku, który może powodować nacisk na korzenie nerwowe powodując promieniowanie bólu do kończyny dolnej. Pokazany jest sposób badania takich niestabilności w pozycji siedzącej.

Siedzenie to główny powód pojawienia się niestabilności do zgięcia powiązanej z bólem w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa. Ponieważ bardzo dużo uczniów, studentów, pracowników biurowych oraz osób pracujących przez wiele godzin przy komputerze boryka się z tym problemem, to na filmie pokazujemy w jaki sposób chronić kręgosłup przed zniszczeniem siedząc przy biurku. Pokazane są różne techniki siedzenia z wyjaśnieniem wszystkich ważnych szczegółów pomagających w utrzymaniu pozycji wyprostowanej kręgosłupa bez dużego napięcia mięśni. Bez odpowiedniej techniki siedzenia nie da się tego zrobić.

Doradzamy jaki fotel wybrać do odpoczynku, jak na nim siedzieć, jakich błędów unikać oraz jakich pomocy można użyć aby siedzieć na złym fotelu. Oglądanie telewizji lub czytanie książki przez kilka godzin dziennie może spowodować po kilku latach niestabilność do zgięcia. Jeżeli co chwila zmieniasz pozycję na fotelu z powodu dyskomfortu, to może być pierwszy sygnał takiej niestabilności. Aby chronić dyski trzeba wtedy unikać maksymalnego zgięcia kręgosłupa. Jeżeli nie masz jeszcze fotela to zobacz na filmie jaki fotel jest najlepszy.

Pokaz ruchów, które powoli niszczą kręgosłup podczas jedzenia przy stole. Jeżeli myślimy w skali kilku lub kilkunastu lat, to wykonujemy ich wiele tysięcy razy. Mając zły nawyk powoli niszczymy swój kręgosłup nawet o tym nie wiedząc. Najpierw rozwija się niestabilność, która nie powoduje początkowo żadnych dolegliwości bólowych. Gdy się powiększy i pojawi się ból to w badaniu manualnym terapeuta najczęściej wyczuwa mały zmyk C4-C5 i/lub C5-C6 do przodu oraz L4-L5 i/lub L5-S1 do tyłu. Dodatkowo obecna jest dotykowa wrażliwość więzadeł i krótkich mięśni na tych poziomach. W obrazie rezonansu magnetycznego w tych miejscach obecne są najczęściej przepukliny dyskowe. Czasem obecny jest ucisk nerwu bez objawów, a czasem z objawami promieniowania bólu do kończyn. Pokazujemy jak zahamować niszczenie dysków dobrze siedząc przy stole podczas posiłku. Cała sztuka polega na wykonywaniu wychyleń do przodu nad stół w pozycji wyprostowanej. Aby wyrobić nowy nawyk, to trzeba najpierw zobaczyć zasady, a potem kilkakrotnie na sobie wypróbować ruchy bezpieczne.

Jazda samochodem to statyczna pozycja kręgosłupa często przez kilka godzin dziennie. Zła pozycja oparcia fotela może sprzyjać rozciąganiu odcinka szyjnego lub lędźwiowego kręgosłupa. Podczas filmu pokazujemy jak ustawić oparcie w samochodzie i jak korzystać z podparcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Pochylenie do przodu ze skrętem jest najczęstszym powodem uszkodzenia dysku w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Nie jest to jednak główny powód uszkodzenia. Dyski czyli krążki międzykręgowe niszczą się bez żadnych dolegliwości bólowych przez wiele lat głównie podczas złej pozycji siedzącej. Gdy już są mocno zniszczone to pochylenie ze skrętem niszczy unerwioną część dysku powodując zapalenie i ból uniemożliwiający obciążenie uszkodzonej części pierścienia włóknistego dysku. Jeżeli dyski są już zniszczone, to nie znaczy, że nie można dźwigać. Można to robić, ale jedynie w sposób bezpieczny. Trzeba zachowywać pewne zasady. Przy złym sposobie pochylania ciała do przodu o prostych kolanach pojawia się w obrębie dysku bardzo duże ciśnienie wypierające jądro miażdżyste do kanału kręgowego. Podczas prawidłowego pochylania dyski są dobrze stabilizowane między kręgami. Jeśli tylne krawędzie trzonów podczas pochylania nie oddalą się od siebie, to dyski podczas pochylania do przodu będą dobrze stabilizowane przez mięśnie prostowniki grzbietu. Nie jest to łatwy ruch do wykonania, dlatego wymaga treningu. Podczas filmu przedstawiamy dokładny instruktaż z podaniem kluczowych elementów ruchu.

Jeżeli dysk w odcinku lędźwiowym kręgosłupa gwałtownie ulega uszkodzeniu i z powodu bólu nie daje się wyprostować przez kilka dni - to najczęściej zdarza się to podczas podnoszenia przedmiotów. Taka sytuacja to tylko efekt końcowy wcześniejszej fazy bezobjawowego jego niszczenia (hipermobilność i dehydratacja). Dźwigać niestety trzeba nawet z uszkodzonym dyskiem. Na filmach przedstawiliśmy nasze propozycje podnoszenia różnych przedmiotów w różnych sytuacjach. Przedstawione zasady chronią przed dalszym uszkodzeniem zniszczonego już dysku, ale dla osób zdrowych są elementem zapobiegania chorobie przeciążeniowej kręgosłupa.

Bardzo dużo pacjentów uskarża się na bóle krzyża podczas odkurzania. Jeżeli podczas takiej czynności pojawi się ból - to sygnał ostrzegawczy, że za bardzo forsujesz ruch zgięcia. Ból ten może pochodzić z różnych tkanek np. z mięśni, stawów, więzadeł, krążków międzykręgowych, nerwów. Niezależnie od tego z jakich struktur - to ból jest obroną naszych tkanek na przeciążenie. Podczas filmu sposób na to jak zmniejszyć zakres zgięcia odcinka lędźwiowego wykonując odkurzanie. Bardzo możliwe, że ból się nie pojawi.

MYCIE WŁOSÓW NAD WANNĄ DOTYCZY NIE TYLKO KOBIET !!! Mężczyznom z niewielką ilością włosów mycie włosów w takiej pozycji też czasem się zdarza. Ta sama technika stosowana jest do mycia wanny. Podczas filmu pokaz dwóch bezpiecznych sposobów wykonania takich czynności. Podczas pochylenia nad wanną kolana muszą być ugięte, a kręgosłup lędźwiowy w pozycji wyprostu. To bezpieczny sposób. Jeżeli podczas pochylenia do przodu kręgosłup lędźwiowy przemieści się do maksymalnego zgięcia, to ciśnienie w dysku wzrasta, przednie krawędzie trzonów zbliżają się do siebie, a tylne oddalają. Ten układ kręgów wyciska jądro miażdżyste w kierunku do kanału kręgowego. Zanim się tam dostanie to niszczy najpierw tylną część pierścienia włóknistego. Kiedy pochylasz się do przodu to unikaj maksymalnego zgięcia kręgosłupa. Najbardziej bezpieczną pozycją do mycia włosów nad wanną jest pozycja klęcząca z oparciem klatki piersiowej o krawędź wanny. Wtedy odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest odciążony.

Jeżeli ktoś przeżył zapalenie w obrębie dysku z powodu mechanicznego uszkodzenia pierścienia włóknistego to wie, że ruch zgięcia kręgosłupa jest wtedy niemożliwy. To ochrona pierścienia włóknistego dysku, który ma się regenerować. W fazie gojenia dysku sięgnięcie do stopy może być dużym problemem. Kiedy faza ostra minie można spróbować sposobów przedstawionych na filmie. Oparcie się o udo likwiduje ciężar tułowia, a to zmniejsza ciśnienie w dysku. Plecy są wtedy chronione przed maksymalnym zgięciem i możliwością nawrotu dolegliwości.

Pochylanie się do stopy w pozycji siedzącej, gdy obecna jest niestabilność do zgięcia może być niebezpieczne. Maksymalne zgięcie jest w takim przypadku przeciwwskazane. Trzeba wtedy opanować taki sposób sięgania do stopy, który nie wymaga maksymalnego zgięcia. W siadzie można nieznacznie unieść mostek do góry. Ten manewr napina mięśnie prostowniki grzbietu. Ten sam rezultat osiągamy stojąc na jednej nodze i opierając się o ścianę pośladkami. Przedstawione sposoby chronią również dysk, który uległ uszkodzeniu np. po dźwignięciu ciężaru.

PRACE OGRODOWE albo prace w niskich pozycjach przy podłodze. Kiedy nauczyłem już swoich pacjentów zakładania butów i pytałem po chwili jak poradzą sobie z pracą w ogrodzie nisko przy ziemi to nie wiedzieli. JESTEŚMY BARDZO PRZYWIĄZANI DO SWOICH STARYCH NAWYKÓW. SĄ ONE BARDZO DOBRZE ZAKODOWANE W NASZYM MÓZGU. ABY ZAKODOWAĆ NOWY SPOSÓB TO TRZEBA NAJPIERW O NIM POMYŚLEĆ. Przecież prace przy ziemi to prawie taka sama czynność jak ubieranie butów !!! TO POWÓD TAK WIELU FILMÓW pokazujących różne czynności. Nie da się pokazać wszystkich czynności podczas 1-2 wizyt pacjenta - a w moim przekonaniu profilaktyka sprzyja samoleczeniu naszych tkanek - NAWET CZĘSTO MIMO TERAPII JAKĄ PACJENTOWI ORDYNUJEMY! Ponieważ nie wiedziałem jak przekazać wszystkie ważne informacje - nie znalazłem nigdzie odpowiedniej formy - to sam postanowiłem przy udziale i zaangażowaniu zespołu naszej Kliniki stworzyć FILMOWE PODSTAWY DLA LECZENIA KRĘGOSŁUPA. Wiedza pochodzi od wszystkich moich dotychczasowych nauczycieli i za to im DZIĘKUJĘ. Dużo filmów, ale to dlatego, że mamy dużo złych nawyków.

Kiedy stoisz i musisz wykonać jakąś czynność na stole to pochylasz głowę maksymalnie do przodu. Kręgosłup szyjny jest wtedy w maksymalnym zgięciu. Jeżeli masz około 30 lat i bóle przy takich czynnościach to możliwe, że jest już u ciebie niestabilność do zgięcia. Czynności takie trzeba będzie jednak wykonywać. Jak sobie pomóc? Najszybciej używając miękkiego kołnierza do tych czynności. Podczas pochylania się nad stołem unikaj naciskania brodą na kołnierz. Wtedy chronisz swój kręgosłup szyjny przed maksymalnym zgięciem. Niestabilność do zgięcia to objaw już zniszczonego dysku. Pozycja pochylenia głowy do przodu sprzyja większemu uszkodzeniu i wypieraniu masy jądra miażdżystego do otworu międzykręgowego lub do kanału kręgowego powodując ucisk struktur nerwowych. Gdy ból zaczyna promieniować do kończyny górnej, albo jak przedmioty zaczynają wypadać z rąk z powodu osłabienia siły mięśni to problem staje się większy. Aby do tego nie dopuścić chroń szyję przed maksymalnym zgięciem przy pracach w kuchni.

Nie wiedziałem, że aż tyle pacjentów ma tak zły nawyk. Główny powód przyjścia do gabinetu to ból głowy i szyi po nocy. Ostatnią czynnością przed snem jest czytanie. Gdy się pytam tych osób, czy nie mają do czytania za wysokiej poduszki, to twierdzą że nie. Pytam się o pozycję do snu oraz o rodzaj poduszki. Zwykle śpią na boku i mają dobrą poduszkę. Wtedy sam kładę się na stole zabiegowym na plecach i pokazuję najgorszą pozycję jaką można przyjąć. Głowa jest wtedy u mnie tak wysoko podparta, że podbródek prawie przylega do mostka. I w tym momencie większość z pacjentów przyznaje, że to ich ulubiona pozycja do czytania książek lub do oglądania telewizji. Jeżeli ktoś ma zdrowy kręgosłup, to po takim nawyku czytania przyjdzie moment, że z powodu uszkodzenia kręgosłupa szyjnego będzie problem również z czytaniem w pozycji siedzącej. Ten nawyk trzeba zmienić. Można czytać leżąc na plecach, ale należy włożyć poduszki aż pod górny odcinek piersiowy. Ważne aby podbródek był oddalony od mostka na szerokość pięści. To zabezpieczy tkanki stabilizujące odcinek szyjny kręgosłupa przed rozciąganiem

Siedzenie na płaskiej powierzchni podłogi wymusza ustawienie kręgosłupa lędźwiowego w pozycji zgięciowej. Kręgosłup szyjny i piersiowy także są ustawione prawie w skrajnym zgięciu. Nawyk siedzenia w takich pozycjach może spowodować nasilenie dolegliwości z nadmiernie rozciąganych tkanek miękkich i ze zniszczonego już dysku. Kidy siedzimy na podłodze? Głównie podczas zabawy z małymi dziećmi lub medytując. Dla ochrony kręgosłupa i stawów kolanowych na filmie propozycja siedzenia z wykorzystaniem dużego wałka np. ze zrolowanego z koca.

Głównym powodem niestabilności do wyprostu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa jest przykurcz zgięciowy w stawie biodrowym. Test DeMiro (film nr 23) jest tu bardzo pomocny. Powodem przykurczu jest zazwyczaj przykurcz mięśni biodrowych. Jeśli mięśnie nie rozluźniają się podczas relaksacji poizometrycznej, to za pomocą specjalnych testów należy sprawdzić czy nie ma zablokowania w segmentach L1-L2-L3-L4. Gdy brak luzu między kręgami, to należy te segmenty uruchomić, a potem ponownie zrobić relaksację tych mięśni. Wtedy zwykle bez problemu można ten przykurcz zlikwidować. Innym powodem przykurczu zgięciowego w stawie biodrowym może być obecność wzorca torebkowego. Zmiany zwyrodnieniowe po stronie przyśrodkowej stawu nie dają bólu w pachwinie podczas chodzenia. Pierwszym zauważalnym objawem zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego może być ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa podczas stania i chodzenia. Górna część stawu czyli powierzchnie obciążane nie są jeszcze zniszczone dlatego staw ten nie powoduje żadnych dolegliwości podczas obciążania kończyny dolnej. Aby poprawić stan wyprostu stawu biodrowego należy wykonać na nim specjalne techniki mobilizacji powodujące rozciągnięcie tych części torebki stawowej i więzadeł, które ograniczają wyprost. Jeżeli techniki mobilizacji są nieskuteczne, a ból krzyża się nasila, to pozostaje jedynie wykonanie zabiegu operacyjnego stawu biodrowego mimo braku dolegliwości tego stawu. Gdy po operacji poprawi się zakres ruchu wyprostu stawu biodrowego, to dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowego ustąpią. Gdy mięśnie biodrowe są skrócone, to w pozycji stojącej lub podczas chodzenia pociągają miednicę do nadmiernego przodopochylenia. Klatka piersiowa jest w pionie i nie zmieni tej pozycji. Miednica zatem pociągnie kręgi lędźwiowe do przodu. Gdy jest niestabilność w tym kierunku, to pojawi się ból. Często dochodzi też do drażnienia korzenia nerwowego ponieważ otwory międzykręgowe się zawężają. Jeśli długo stoisz np. podczas prasowania i odczuwasz wtedy ból krzyża to spróbuj tego sposobu na filmie. Jak się sprawdza, to stosuj, ale zadbaj też o swoje mięśnie brzucha. Zanim wzmocnią się twoje mięśnie brzucha, to możesz sobie ulżyć zakładając pas lędźwiowy. Tylko do stania i chodzenia. Instruktaż stosowania pasa na następnym filmie.

Podczas filmu instruktaż do zakładania pasa lędźwiowego. Dotyczy poprzedniego filmu nr 20. Pas ten w bocznej części posiada gumy co nie pozwoli na rozluźnienie mięśni tułowia. Jeśli pacjent miałby sznurówkę (pas bez elementów elastycznych) to mięśnie ulegałyby osłabieniu z powodu nadmiernego odciążenia kręgosłupa. W tylnej części wszyte są tzw. fiszbiny (listewki), które uniemożliwiają odchylanie się kręgosłupa piersiowego do tyłu i zmniejszają nacisk osiowy kręgów na siebie. Dodatkowe elastyczne naciągi w częściach bocznych wzmacniają działanie pasa.

Pogłębiona lordoza lędźwiowa, spłycona lordoza lędźwiowa czy to patologia? NIE. To może być fizjologia. Kształt krzywizn kręgosłupa jest dziedziczony. Wielkość łuków kręgosłupa patrząc na niego z boku zależy od ustawienia podstawy kręgosłupa, a więc kości krzyżowej. Ma ona stałe położenie względem kości biodrowych. Jeśli kość krzyżowa jest położona bardziej poziomo, to krzywizny kręgosłupa będą powiększone (większe łuki). Jeśli kość krzyżowa będzie miała ustawienie bardziej pionowe, to krzywizny będą mniejsze (mniejsze łuki, a nawet linia prosta). Czasem na kształt krzywizn może mieć wpływ zwiększone napięcie mięśni biodrowych (wtedy lordoza będzie pogłębiona) albo zapalenie w obrębie pierścienia włóknistego dysku (wtedy krzywizna będzie zmniejszona, a nawet odwrócona ustawienie w zgięciu). Fizjoterapeuta manualny wykorzystując odpowiednie testy będzie wiedział czy kształt krzywizn jest normą dla danego pacjenta.

Test DeMiro Wiele razy go przedstawiałem, ale teraz zrobiliśmy to z dźwiękiem. UWAGA !!! Jeżeli przykurcz mięśnia biodrowego po jednej stronie mimo relaksacji nie ustępuje to sprawdź po tej stronie luz do rotacji w segmentach L1-L4 (gdy to prawy mięsień, to ułóż pacjenta na lewym boku i sprawdź pomiędzy kręgami luz do rotacji w prawo - pamiętaj nie skrajną rotację, tylko luz na początku ruchu rotacji z minimalną siłą) ️ To strefa unerwienia tego mięśnia. W razie zablokowania uruchom. Niekoniecznie poprzez rotację. Jak powróci luz do rotacji to zrób wtedy jeszcze raz relaksację mięśnia biodrowego - wtedy bez problemu się rozluźni. Nie rób tej techniki na siłę. Wykorzystaj pracę mięśnia posladkowego wielkiego (technika hamowania zwrotnego) i licz na głos 5 sekund - to ważne dla mózgu pacjenta.

Test DeMiro. Wiele razy go przedstawiałem, ale teraz zrobiliśmy to z dźwiękiem. UWAGA !!! Jeżeli przykurcz mięśnia biodrowego po jednej stronie mimo relaksacji nie ustępuje to sprawdź po tej stronie luz do rotacji w segmentach L1 - L4 , ponieważ jest to strefa zapewniająca unerwienie tego mięśnia (gdy to prawy mięsień, to ułóż pacjenta na lewym boku i sprawdź pomiędzy kręgami luz do rotacji w prawo - pamiętaj nie badaj skrajnej rotacji, tylko luz na początku ruchu rotacji ruch jedynie z minimalną siłą). W razie zablokowania uruchom. Niekoniecznie poprzez rotację. Bardzo efektywne są techniki manipulacji trakcyjnej w pozycji spoczynkowej w siadzie lub manipulacji do skłonu bocznego z zaryglowaniem w zgięciu w leżeniu na boku. Jak powróci luz do rotacji to zrób wtedy jeszcze raz relaksację mięśnia biodrowego - wtedy bez problemu się rozluźni. Nie rób tej techniki na siłę. Wykorzystaj pracę mięśnia pośladkowego wielkiego (technika hamowania zwrotnego) i licz na głos 5 sekund - to ważne dla mózgu pacjenta. Spanie. Wskazówki - jaką poduszkę oraz jaką pozycję wybrać? Bardzo niebezpieczna do spania dla kręgosłupa szyjnego jest pozycja na brzuchu. Aby oddychać głowa jest wtedy mocno skręcona do boku. Powoduje to duży nacisk na powierzchniach stawowych co z czasem spowoduje powstanie w niektórych segmentach zmian zwyrodnieniowych ograniczające ruchomość, a w innych segmentach nadmierną ruchomość. Drugą bardzo niebezpieczną pozycją jest czytanie leżąc na plecach z mocno podniesioną głową. Pozycja ta sprzyja występowaniu bólów głowy (mocne naciągnięcie struktur nerwowych w obrębie szyi) oraz niszczy powoli krążki międzykręgowe, czyli dyski (ich wewnętrzne części ulegają przemieszczeniom w tylnym kierunku niszcząc tylną część pierścienia włóknistego dysku). Podczas filmu przedstawiłem zasady profilaktyki czyli sposoby jak wykonać te same czynności, ale w sposób bezpieczny. Wiele osób szuka odpowiedniej poduszki do spania. Jaka poduszka jest dobra? Taka, która powoduje, że budzisz się wypoczęty i bez sztywności w obrębie szyi. Na rynku jest wiele poduszek ortopedycznych, które nie nadają się do użytku. Nazwa poduszki nie daje gwarancji komfortu spania. Bardzo często podczas spania na boku zgrubienie poduszki w części pod szyją jest tak zaokrąglone, że zamiast pod szyję trafia pod żuchwę. Szyja nie ma wtedy dobrego podparcia i się obniża do podłoża. Niektóre osoby mają taką budowę anatomiczną, że patrząc na nie z boku podbródek znajduje się poniżej wysokości barku. U takich osób zgrubienie w części szyjnej zupełnie nie ma sensu, ponieważ w leżeniu na boku trafi ono pod głowę. Lepiej wtedy korzystać z wyższej poduszki bez żadnych zgrubień.

Czy martwić się zmianami zwyrodnieniowymi w opisie badań kręgosłupa? Czasem tak, czasem nie. Zmiany zwyrodnieniowe pojawiają się w obrębie kości w tych miejscach, gdzie dochodzi do nadmiernego nacisku kości na kość (miejsca styku dwóch kości) lub tam gdzie dochodzi do nadmiernego pociągania kości przez mięśnie (przyczepy mięśni do kości). Pozycje naszego ciała w przestrzeni utrzymywane poprzez wiele godzin dziennie sprzyjają pojawieniu się takich zmian w obrębie kręgosłupa, Gdy siedzimy w pozycji banana to dochodzi do dużego nacisku na przednich krawędziach trzonów. Tam właśnie pojawiają się pierwsze zmiany zwyrodnieniowe. Nie są one niebezpieczne, ponieważ są z dala od struktur nerwowych. Jeżeli jednak zmiany zwyrodnieniowe pojawią się na tylnych krawędziach trzonów, to istnieje zagrożenie podrażnienia korzeni nerwowych, które są delikatne i mogą powodować bóle promieniujące do kończyn. Zmiany zwyrodnieniowe mogą być też ratunkiem dla osób z niestabilnością kręgosłupa (zmykiem kręgów w wyproście lub zgięciu). W okresie niestabilności kręgi nadmiernie przemieszczają się w poprzek osi kręgosłupa. Powoduje to duże dolegliwości bólowe w statycznych pozycjach siedzących (gdy obecna niestabilność do zgięcia) lub podczas długiego stania lub chodzenia (gdy obecna niestabilność do wyprostu). Z powodu zapalenia blaszki graniczne trzonów ulegają poszerzeniu (pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe) co w rezultacie zmniejsza możliwość ruchu kręgów w poprzek osi kręgosłupa. Gdy powstaną zmiany zwyrodnieniowe, to pacjenci odczuwają mniejszy ból niż w okresie nadmiernej ruchomości kręgów.

Czasem przyczyna bólu pokazuje się dopiero po wielu latach. Kiedy w pozycji banana dochodzi do nadmiernego nacisku na przednich krawędziach trzonów, to w tych miejscach z powodu przeciążenia dochodzi do reakcji zapalnej. Pojawia się ból, którego źródła nie można odnaleźć, ponieważ jest on położony głęboko z tyłu. Aby temu przeciwdziałać nasz organizm uruchamia mięśnie, które odruchowo się napinają zmniejszając ten nacisk. W tej fazie możemy podczas badania natrafić na bolesność uciskową mięśni w odcinku piersiowym kręgosłupa. Jeśli pozycja banana jest jednak mimo wszystko pielęgnowana, to nasze ciało chroni kręgi zwiększając napięcie w aparacie torebkowo-więzadłowym. Dochodzi do zablokowania w stawach międzykręgowych i połączeniach międzytrzonowych. Palpacja więzadeł jest wtedy bolesna, a terapeuta stwierdza brak luzu podczas ślizgu doczaszkowego oraz brak luzu do rotacji. Po uruchomieniu zablokowania dyskomfort pacjenta znika, ale jeśli powróci on do starego nawyku siedzenia, to sytuacja będzie się powtarzać. Jeśli pojawią się zmiany zwyrodnieniowe to nacisk na jeden punkt w obrębie przednich krawędzi trzonów jest mniejszy. Tworzenie się zmian zwyrodnieniowych może się wiązać z bólem ponieważ obecne jest zapalenie na krawędzi kości. Gdy zmiany już powstaną, to ból może zupełnie ustąpić oczywiście jeżeli kość jest w stanie przenosić takie obciążenia.

Czasem dzień przed weekendem przyjdzie do gabinetu fizjoterapeuty pacjent z bólem krzyża i osłabieniem mięśni kończyny dolnej. Nie wiadomo wtedy, czy podczas weekendu stan pacjenta się nie pogorszy. Jeśli tak to jak najszybciej powinien on trafić na stół operacyjny. Kiedy mięśnie bardziej będą słabnąć lub zupełnie przestaną działać, to możliwe, że lepiej pojechać do szpitala niż czekać do następnej wizyty u fizjoterapeuty. Podczas filmu przedstawiliśmy przykłady dla pacjentów, jak sprawdzać i oceniać siłę mięśni podczas długiego weekendu. Jeśli siła mięśni uległa osłabieniu to daliśmy wskazówki w jaki sposób trenować mięśnie odnerwione. Jeżeli mięśnie stają się silniejsze to ryzyko zabiegu operacyjnego maleje. Jeśli u pacjenta pojawią się objawy braku kontroli w oddawaniu moczu, odrętwienie w okolicy krocza, i dodatkowo gwałtowne osłabienie mięśni kończyn, to zabieg operacyjny należy wykonać jak najszybciej.

Pochylenie ze skrętem lub dźwignięcie ciężaru w złej postawie ciała powoduje mechaniczne uszkodzenie pierścienia włóknistego dysku. Wtedy pojawia się ból stały (spoczynkowy), a wyprostowanie kręgosłupa jest niemożliwe. Ciało pochyla się często w stronę niebolesną. Stosując techniki napięciowe dla struktur nerwowych fizjoterapeuta może wykluczyć udział układu nerwowego w ochronnym ustawieniu ciała pacjenta. Jeżeli to nie ucisk nerwu powoduje przemieszczenie miednicy do boku, to powodem jest zwykle reakcja zapalna w unerwionej części pierścienia włóknistego dysku z powodu mechanicznego zniszczenia jego włókien. W takim przypadku jeżeli myślimy o przyspieszeniu regeneracji uszkodzonych włókien kolagenowych w pierścieniu włóknistym i zlikwidowaniu bólu to należy jak najszybciej ułatwić dostarczenie substancji odżywczych. Ponieważ uszkodzone części pierścienia goją się głównie przez przesącz płynów z blaszek granicznych kręgów, to należy jak najszybciej wprowadzić ćwiczenia zmieniające ciśnienie w obrębie dysku. Dysk zatem w sposób naprzemienny musi być raz poddawany ściśnięciu, a za chwilę odciążeniu. Najlepszym sposobem jest pulsacyjna autotrakcja kręgosłupa. Można ją wykonać np. w pozycji stojącej ze zwieszaniem ciała na drzwiach (aby nie urwać drzwi to lepiej dla ich podparcia podłożyć pod nie mały klinik) lub na drążku albo w leżeniu przodem na biurku z nogami na podłodze. Dokładny opis technik przedstawiony jest na filmie. Podobny efekt ćwiczeń można również uzyskać podczas powtarzanego ćwiczenia siadu na pięty. To najprostsza forma ćwiczenia należy jednak pamiętać, aby kolana pacjenta były rozstawione szerzej, a odcinek lędźwiowy kręgosłupa musi być chroniony przed skrajnym zgięciem i wyprostem. Jeżeli dysk daje już możliwość spionizowania ciała i chodzenia bez bólu to dopiero wtedy należy dokładnie zbadać ruchomość między poszczególnymi kręgami. Na tej podstawie podejmuje się decyzje dotyczące dalszych etapów leczenia. Czasem trzeba uruchomić jakieś sztywne odcinki kręgosłupa lub stawy w obrębie miednicy, czasem trzeba wzmocnić mięśnie stabilizujące nadruchome segmenty, czasem trzeba nauczyć pacjenta zasad profilaktyki. JAK LECZYĆ ZAPALENIE DYSKU PO DŹWIGNIĘCIU CIĘŻARU. HISTORIA PRZEDOSTATNIEJ TECHNIKI NA FILMIE PRZYPADEK PACJENTA DYSKOWEGO Pamiętam jak przed ponad 20 laty na początku mojej pracy zawodowej przyszedł do mnie pacjent w wieku około 30 lat z bólem w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Ból pojawił się po dźwignięciu ciężaru w pozycji zgięciowej kręgosłupa i promieniował do kończyny dolnej. Wtedy nie potrafiłem zbadać ruchomości pomiędzy poszczególnymi kręgami, ale posługiwałem się nowoczesną metodą leczenia takich przypadków polegającą na wykonywaniu około 10 przeprostów (wyprostów) tego odcinka, kilka razy dziennie. Ćwiczenie można było wykonać w leżeniu przodem lub w pozycji stojącej. Były też dodatkowe elementy ruchu w zależności od objawów pacjenta podczas ćwiczenia. Jeżeli ból w trakcie wykonywania ćwiczeń lub po ćwiczeniach się zmniejszał i z kończyny dolnej wycofywał się do okolicy kręgosłupa to w ocenie leczenia było objawem poprawy stanu tego pacjenta. U mojego pacjenta było trochę inaczej. Ból w trakcie wykonywania ćwiczenia rzeczywiście się zmniejszał w odcinku lędźwiowym, ale po kilku seriach schodził coraz bardziej do dystalnych okolic kończyny dolnej i zanim zdołałem przerwać ćwiczenie doszedł do pięty i zniknął. Wtedy stwierdziłem, że nie ma stałej reguły u wszystkich pacjentów i że nie wszystkie objawy pacjentów były znane nawet w tak popularnej metodzie, której się uczyłem. Powtarzane ruchy wyprostu były jednak skuteczne. ZWIĘKSZANIE DYSFUNKCJI MOŻE CZASEM ZMNIEJSZYĆ BÓL Minęło około 10 lat. Cały czas doskonaliłem się w szczegółowym badaniu ruchomości pomiędzy poszczególnymi kręgami. Potrafiłem odkryć niestabilność między kręgami (przodozmyk i tyłozmyk w zgięciu i w wyproście) wiedziałem jakich ruchów ma pacjent unikać oraz jakie ćwiczenia mam mu zadać aby jego stan się poprawił. Wiedziałem, że bardzo skutecznym sposobem w fazie ostrej jest pulsacyjna trakcja w osi kręgosłupa też działała pozytywnie na wszystkich. Dalej wykorzystywałem powtarzane ruchy wyprostu kręgosłupa u pacjentów dyskowych, ale już nie u wszystkich. U tych pacjentów, u których w badaniu manualnym pojawiała się niestabilność do wyprostu unikałem powtarzanych ruchów w tym kierunku. Pewnego dnia przyszedł do mnie pacjent dyskowy , który przed kilkoma tygodniami był leczony przez innego fizjoterapeutę powtarzanymi ruchami wyprostu odcinka lędźwiowego, które wykonywał kilka razy dziennie w leżeniu na brzuchu. Właśnie te ćwiczenia bardzo pomogły pacjentowi w zlikwidowaniu ostrego bólu, który się pojawił po dźwignięciu ciężaru. Bóle jednak całkowicie nie ustąpiły i okresowo pojawiały się głównie podczas długotrwałego stania i chodzenia. Bardzo duże było moje zdziwienie, gdy PODCZAS BADANIA RUCHU PROSTOWANIA w odcinku lędźwiowym kręgosłupa wyczułem wyraźny TYŁOZMYK NA POZIOMIE L4-L5. Pacjent miał TYŁOZMYK W WYPROŚCIE a więc niestabilność do wyprostu a ćwiczenia forsujące ruch wyprostu pomogły mu w zlikwidowaniu ostrego bólu kręgosłupa. Pacjent zwiększał swoją dysfunkcję, powiększał wyprost, którego było za dużo, a ból się jednak zmniejszył. Nie wiedziałem dlaczego. Dlaczego wykonując złe ćwiczenia można poprawić stan pacjenta? Nie potrafiłem wtedy znaleźć logicznego wytłumaczenia tej sytuacji. Znowu minęło kilka lat. Przyszedł wreszcie taki dzień, kiedy jako asystent pomagałem w realizacji kursu UWS metody Manual Therapy Kaltenborn-Evjenth Concept. Gdy instruktor z zagranicy prezentował materiał dotyczący leczenia zapalenia dysku w wyniku jego mechanicznego zniszczenia i pozytywnym wpływie pulsacyjnej trakcji kręgosłupa w jego osi dla dostarczenia substancji odżywczych, przyszedł mi wtedy na myśl pacjent, który powiększał swoją dysfunkcję, a jednak odczuwał poprawę. Przeprosty w leżeniu na brzuchu zwiększały niestabilność do wyprostu, a pacjent mimo to pozbył się ostrego bólu. Wtedy dopiero dotarło do mnie to, co przecież już wcześniej wielokrotnie słyszałem. To przesącz płynów przez blaszki graniczne kręgów w wyniku powtarzanych ruchów wyprostu (przeprostu) spowodował poprawę odżywienia uszkodzonej części pierścienia i wycofanie się zapalenia u mojego pacjenta. To zapalenie w dysku było przyczyną bólu, a nie porozciągane tkanki w koło nadruchomego segmentu. Jak ostry ból z dysku minął, to pozostał jedynie ból z nadmiernie rozciąganych tkanek stanie i chodzenie gdy niestabilność do wyprostu. Postanowiłem sprawdzić moje przypuszczenia ordynując wszystkim pacjentom w ostrym stanie uszkodzenia dysku zupełnie inne ćwiczenie i obserwację objawów. Pacjenci dyskowi wykonywali ćwiczenie zupełnie odwrotne niż przeprost. Każdy pacjent miał z klęku podpartego przemieszczać się do siadu na pięty i ponownie wracać do pozycji klęku podpartego. Ruch miał być wykonywany bez zatrzymania przez 5 minut co 1 godzinę podczas dnia. Pacjenci mieli kategorycznie unikać wyprostu odcinka lędźwiowego. Co się okazało? WSZYSCY PACJENCI w ciągu 1-3 dni pozbyli się ostrego bólu kręgosłupa. WNIOSKI Jeśli jest obecne zapalenie w obrębie pierścienia włóknistego dysku z powodu mechanicznego zniszczenia to trzeba ułatwić transport substancji odżywczych poprzez ćwiczenie zmieniające ciśnienie w dysku. Idealne ćwiczenie to takie, które nie powiększa obecnej dysfunkcji nawet mimo braku objawów bólowych. Kiedy pacjent siada na pięty to powiększa się otwór międzykręgowy. Ruch ten poprawi też stan korzenia nerwowego w przypadku jego zapalenia. Ruchy wyprostu zwężają otwory międzykręgowe. Unikanie skrajnego zgięcia podczas siadu na pięty uzyskuje się poprzez odwiedzenie kolan. Wtedy w stawach biodrowych jest zdecydowanie więcej zgięcia niż w przywiedzeniu. To kształt panewki limituje zakres ruchu zgięcia stawu biodrowego. U niektórych osób zakres zgięcia stawów biodrowych w przywiedzeniu to tylko 70 stopni. Jeżeli pacjent będzie siadał na pięty to od 70 stopni zgięcia stawów biodrowych rozpocznie się zginanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Gdy pacjent zrobi pełny siad na piety, to w odcinku lędźwiowym też może się pojawić maksymalne zgięcie a tego nie chcemy ponieważ był to mechanizm urazu włókna kolagenowe u pacjentów dyskowych zostały zniszczone w zgięciu aby się regenerowały to trzeba ograniczyć ten ruch. Odwiedzenie w stawach biodrowych pozwala chronić odcinek lędźwiowy przed maksymalnym zgięciem. ILE DNI PACJENT WYKONUJE TAKIE ĆWICZENIE? Pacjent ćwiczy do momentu zlikwidowania stałego bólu, albo do momentu, gdy będzie się mógł swobodnie wyprostować i przyjść bez bólu do fizjoterapeuty na dalsze badanie. Wtedy w zależności od bólu podczas określonych ruchów oraz od ilości ruchu w poszczególnych segmentach kręgosłupa wprowadzane są odpowiednie techniki leczenia. W niektórych segmentach trzeba będzie wykonać uruchomienie, w innych poprawić stabilizację mięśniową. Aby mięśnie pracowały optymalnie czasem im poświęca się więcej czasu poprawiając w nich elastyczność i krążenie. Mam nadzieję, że zaproponowane na filmach sposoby postępowania skrócą cierpienie osób ze świeżo uszkodzonym dyskiem. Najmniejszy ruch tułowia z powodu bólu jest wtedy często bardzo dużym problemem. Pamiętajcie też o profilaktyce ona daje możliwość szybszego zdrowienia tkanek oraz zabezpieczenie przed nawrotami.

Uciśnięty w obrębie kręgosłupa korzeń nerwu może powodować ból promieniujący do kończyny dolnej. Można to szybko sprawdzić wykonując jeden z podstawowych testów tzw. test SLR (z jęz. ang. Straight Leg Raise po polsku Podniesienie Prostej Nogi - PPN ) zwany też testem Lasègue'a. Test ten polega na podniesieniu zupełnie rozluźnionej kończyny dolnej pacjenta, który jest ułożony na plecach. Kończyna dolna musi być cały czas wyprostowana w stawie kolanowym. Jeżeli w trakcie testu pojawi się ból w odcinku lędźwiowym lub promieniujący do kończyny dolnej, to przyczyną bólu promieniującego do kończyny jest zapalenie korzenia nerwowego z powodu mechanicznego nacisku. Przy pomocy specjalnych testów trzeba wtedy sprawdzić czy korzeń nerwowy swobodnie się przemieszcza w otworze międzykręgowym, czy raczej został zaklinowany poprzez kręgi i otaczające go tkanki. Jeśli się nie przemieszcza to należy najpierw uruchomić kręgosłup i ponownie sprawdzić test PPN. Jeśli kręgosłup ma już swobodę ruchu, a korzeń nerwu dalej się nie przemieszcza, to należy wprowadzić ćwiczenia poprawiające ruchomość nerwu. Jeżeli natomiast korzeń nerwu się przemieszcza, ale wyzwala objawy, to wprowadza się techniki mobilizacji struktur nerwowych poprawiające adaptację korzenia do napięcia.

TECHNIKI URUCHOMIENIA KORZENIA NERWOWEGO JEŻELI: ograniczony jest zakres podniesienia prostej nogi (SLR film nr 29) i pozytywny jest test cięciwy łuku (TCŁ) oraz w specjalnych pozycjach można zwiększać i zmniejszać objawy bólowe pacjenta poruszając dystalnymi odcinkami ciała (stopa, głowa) to mamy do czynienia z dysfunkcją układu nerwowego. Norma jest zazwyczaj po stronie zdrowej. W takiej sytuacji należy najpierw sprawdzić, czy układ nerwowy swobodnie się przemieszcza względem otaczających go tkanek. Służą do tego specjalne testy ruchomości struktur nerwowych. Jeżeli UKŁAD NERWOWY SIĘ NIE PRZEMIESZCZA, to należy sprawdzić czy nie ma zablokowania: stawów międzykręgowych, połączeń międzytrzonowych (głównie L4-L5 i L5-S1) oraz stawów krzyżowo-biodrowych. Należy też pamiętać o tym, że zablokowania Th12-L4 też mają mechaniczny wpływ na układ segmentów L4-L5-S1. Szczególnie wtedy gdy mamy obecny przykurcz mięśni biodrowych. Do badania zablokowań można wykorzystać: test luzu podczas ślizgu doczaszkowego oraz test luzu do ruchu rotacji. W przypadku obecnych zablokowań należy NAJPIERW uruchomić wszystkie segmenty i potwierdzić uruchomienie ponownymi testami na zablokowanie (obecny luz tkanek). Jeżeli kręgi lędźwiowe i kość krzyżowa mają już swobodę do ruchu, a test SLR jest dalej (+) to należy przywrócić elastyczność mięśniom biodrowym i rotatorom zewnętrznym stawu biodrowego po tej stronie. Jeżeli mięśnie też mają już odpowiednią elastyczność, a test SLR jest dalej (+) to DOPIERO WTEDY można wprowadzić techniki mobilizacji układu nerwowego mające na celu uruchomienie korzenia nerwowego do ruchu w otworze międzykręgowym. Układ nerwowy od strony czaszkowej musi być wtedy rozluźniony (kręgosłup C, Th i L-S w pozycji neutralnej), a mobilizację wykonuje się przez kończynę dolną. Najbardziej delikatne działanie to wyprost kolana z chwytem za udo. Ważne by stopa cały czas pozostawała w zgięciu grzbietowym. Ważne też, aby nie robić tego z dużą siłą. Im bardziej rozciągamy nerw, tym bardziej upośledzony jest dopływ krwi do naczyń w obrębie nerwu. Dla prawidłowego dopływu krwi do nerwu ochronnie napinają się mięśnie kulszowo-goleniowe. Im bardziej chcemy wyprostować kolano, tym bardziej napinają się mięśnie kulszowo-goleniowe. Technika jest wtedy mało skuteczna, a wykonywana agresywnie może spowodować nasilenie objawów pacjenta. PO OPERACJI Ten sam mechanizm mobilizacji układu nerwowego wykorzystuje się po operacji usunięcia przepukliny dyskowej. Mobilizację, czyli ruch układu nerwowego względem tkanek otaczających wykonuje się w celu ochrony przed powstaniem zrostów około korzeniowych w otworze międzykręgowym po cięciu chirurgicznym. Ćwiczenie to można wprowadzić za zgodą lekarza operatora jeszcze w pierwszym tygodniu po operacji. Ważne, aby wykonywać je NA BOKU (wałek w talii), a nie na plecach . Chodzi głównie o UNIKNIĘCIE RUCHU ZGINANIA w obrębie operowanych segmentów. Pociągając do siebie udo w leżeniu na plecach nie ma gwarancji, że odcinek lędźwiowy będzie cały czas w pozycji neutralnej. Dlatego też technikę mobilizacji po operacji wykonuje się w leżeniu bokiem, a staw biodrowy jest zgięty maksymalnie do 70 stopni u niektórych pacjentów to maksymalny zakres ruchu zgięcia, gdy kończyna jest w przywiedzeniu. Wybranie większego zgięcia spowoduje ruch zgięcia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa a tego nie chcemy. Delikatny, powtarzany ruch wyprostu stawu kolanowego zabezpieczy przed zrostami około korzeniowymi. Potwierdzono to w badaniach wykonanych przez instruktorów OMT Kaltenborn-Evjenth (m.in. Lasse Thue). BEZ OPERACJI Jeżeli do ucisku korzenia nerwowego doszło z powodu zwężenia otworu międzykręgowego (przepuklina dyskowa i zmiany zwyrodnieniowe), a specjalista przywrócił już prawidłową ruchomość kręgów lędźwiowych, kości krzyżowej i uzyskał odpowiednią elastyczność mięśni to technikę przywracającą ruch korzenia nerwowego można wykonać w klęku podpartym. To moja autorska technika ale bardzo skuteczna. Kiedy pacjent wykonuje w klęku podpartym zgięcie stawu biodrowego (staw kolanowy wyprostowany) to w odcinku lędźwiowym pojawia się bezpieczny w tej pozycji ruch zgięcia co powiększa przestrzeń w otworze międzykręgowym. Jeśli dodatkowo w stawie krzyżowo-biodrowym brakowało swobody ruchu talerza biodrowego do tylnej rotacji, to ta technika zabezpiecza staw krzyżowo-biodrowy przed pojawieniem się nawrotu zablokowania. Zaletą tej techniki jest aplikowanie ciągu prawie bezpośrednio na korzeń nerwu. UWAGA !!! - gdy jest duże podrażnienie korzenia (stan ostry) to nie wykonywać tej techniki ponieważ pogorszy stan pacjenta. W stanie ostrym napinanie układu nerwowego jest przeciwwskazane (tym bardziej ta technika). W stanie ostrym ważny jest ruch układu nerwowego, ale bez jego napinania. Ile powtórzeń w przypadku uruchamiania korzeni nerwowych? - proponuję 3 x dziennie po 30 powtórzeń, ale delikatnie (1 x dziennie też pomoże, ale w dłuższym okresie czasu) Dla utrzymania ruchomości korzeni nerwowych proponuję 1 x dziennie 30 powtórzeń ZROSTY OKOŁOKORZENIOWE W późniejszym terminie pokażę jeszcze jedną formę mobilizacji nerwu kulszowego, która uwalnia ze zrostów korzenie nerwowe nawet po 1-2 latach od wykonanej operacji. Będzie to materiał pokazujący jak zwiększyć skłon w przód o nogach prostych w pozycji stojącej w sposób bezpieczny.

3 przypadki pacjentów, którzy mogą mieć ucisk struktur nerwowych. ## 1 przypadek pacjent ma przepuklinę dyskową, która w obrazie rezonansu magnetycznego wyraźnie przylega do korzenia nerwowego, ale nie powoduje żadnych objawów. Ucisk korzenia jest tak mały, że nie powoduje zaburzeń w ukrwieniu struktur nerwowych. ## 2 przypadek pacjent ma przepuklinę dyskową, która naciska na nerw powodując zatrzymanie krążenia krwi w miejscu ucisku. Pojawia się zapalenie, które obejmuje nanerwie, czyli tkankę łączną otaczającą pęczki włókien nerwowych. Z powodu zapalenia pojawia się ból promieniujący do kończyny dolnej lub górnej zgodnie z przebiegiem struktur nerwowych. Przewodnictwo nerwowe jest zachowane, ponieważ zapalenie nie przedostało się jeszcze do włókien nerwowych. Specjalnymi testami wywierającymi ciąg struktur nerwowych można sprowokować ból z tak uciśniętego nerwu. ## 3 przypadek pacjent ma przepuklinę dyskową, która naciska na nerw tak długo i tak mocno, że z powodu niedokrwienia odczyn zapalny pojawia się nie tylko w nanerwiu, ale wnika do śródnerwia (tu mieszczą się włókna nerwowe) powodując zaburzenia w przewodnictwie nerwowym. Pacjent ma zmiany czucia w obrębie skóry, osłabienie lub brak odruchów oraz osłabienie siły mięśni. Badając te elementy przewodnictwa nerwowego można określić poziom ucisku nerwu. Ten przypadek jest wskazaniem do wykonania zabiegu operacyjnego.

Kształt kręgosłupa - SKOLIOZA - czy może powodować dolegliwości bólowe? ️ Jeżeli u osob dorosłych ze skoliozą uruchomimy segmenty zablokowane, to ból znika. Zatem postępowanie nie różni się od tego, jak u osób bez skoliozy. ️ U dzieci trzeba przeciwdziałać deformacji kręgów w fazie ich rozwoju. ️ Czasem uda nam się odkryć przyczynę skoliozy.

Kształt kręgosłupa - LORDOZA i KIFOZA - norma i zagrożenia. Krzywizna pogłębiona lub spłycona - czy to niebezpieczne?

Nagraliśmy ten film aby pomóc naszym pacjentom w zrozumieniu opisów badań takich jak zdjęcie RTG czy rezonans magnetyczny. Trzeba jednak pamiętać o tym, że ważniejsze od badań obrazowych jest badanie kliniczne. Olbrzymie zmiany w badaniach obrazowych nie dają często żadnych objawów. Małe zmiany są czasem powodem olbrzymich dolegliwości.

Dysk (krążek międzykręgowy) - wykład Budowa Mechanika Uszkodzenie Leczenie Koniecznie przy kawie lub herbacie z dodatkami - ponieważ film trwa 23 minuty. To taki dodatek do technik manualnych, którymi się codziennie posługujemy. Zwykle podczas szkoleń brakowało mi czasu na to, aby tak szeroko przedstawić ten problem. Dlaczego wspomniałem o rotacji, że jest niebezpieczna? Ponieważ wielu terapeutów manualnych bez ograniczeń manipuluje stawy kręgosłupa wykorzystując rotację w ruchu sprzężonym. Chcą oczywiście zrobić ją w ruchu niesprzężonym, ale zaryglowanie im ucieka i pojawia się duża ilość rotacji. Ilość czystej rotacji na jeden segment w odcinku lędźwiowym to około 1 stopień w jedną stronę. Jeśli wykonamy ją w ruchu sprzężonym to będzie jej kilkakrotnie więcej. Jeśli do manipulacji wykorzysta się ruch niesprzężony to ilość rotacji zmaleje do ok. 1 stopnia. Moimi pacjentami są również lekarze neurochirurdzy, ortopedzi i neurolodzy. Zarówno do nich jak i do mnie trafiają pacjenci z pogorszeniem stanu zdrowia po manipulacjach rotacyjnych. Czasem trzeba było u nich od razu wykonać zabieg operacyjny. Ci lekarze są przeciwni terapii manualnej w takim wykonaniu. Z tego też powodu Prof. Kaltenborn i Prof. Evjenth stworzyli system technik, które również uwolnią zablokowany segment bez użycia rotacji, jeśli może być ona niebezpieczna dla pacjenta. Wykorzystuję te techniki na co dzień i są tak samo skuteczne. Trzeba pamiętać też o tym, że dźwignięcie ciężaru z pochyleniem ciała do przodu i rotacją w (zgięciu) jest najczęstszą przyczyną uszkodzenia dysków naszych pacjentów. Ten sam uraz można spowodować gdy terapeuta używając swojego ciężaru ciała zwiesi się na pacjencie i wykona szybkie pchnięcie do rotacji w zgięciu L-S. Wracam do położenia osi rotacyjnej w innych odcinkach kręgosłupa. W odcinku piersiowym oś rotacyjna będzie przebiegała gdzieś poprzez trzony kręgów, w odcinku szyjnym oś przebiega w tylnej części trzonu, gdzieś pomiędzy wyrostkami stawowymi prawym i lewym. W C0-C1 w osi zęba, a w C0-C1 w obrębie otworu wielkiego kości potylicznej. Nie wiem czy mam jeszcze opisywać jak oś zmienia swoje położenie w trakcie ruchu? To nie było celem mojego filmu. Główną treścią filmu było pokazanie mechanizmu niszczenia dysku. Co do uwypuklania się pierścienia włóknistego podczas ruchów zgięcia i wyprostu kręgosłupa, to do tej kwestii odniosłem się już w komentarzu do Thomas Gordon. Dla mnie UWYPUKLANIE się zdrowego, czy zniszczonego pierścienia (o czym piszesz i pokazujesz na rezonansie) podczas ruchu zginania i prostowania jest normą. Problemem jest przepuklina dyskowa, która w pozycji neutralnej znajduje się w kanale kręgowym lub w otworze międzykręgowym powodując objawy pacjentów. To jak się tam znalazła pokazałem podczas filmu na rysunkach. Oczywiście też można się z tym nie zgadzać. Co do ruchu zgięcia to nie powiedziałem, że nie należy zginać kręgosłupa, ale przestrzegałem jedynie przed wielogodzinnym przebywaniem w maksymalnej pozycji zgięciowej podczas siedzenia z rozluźnionymi mięśniami. Czasem zwieszanie tułowia na więzadłach daje objawy dopiero po 30-40 latach. U niektórych wcześniej miałem już chłopców 9 letnich z przepuklinami dyskowymi, uciskiem korzeni i porażeniem mięśni bez urazu z dużą niestabilnością do zgięcia. Wyszli z tego bez operacji. Wszyscy moi pacjenci ćwiczą mają specjalne zestawy (kilka prostych ćwiczeń, które wzmacniają odpowiednie mięśnie, utrzymują ruchomość uruchomionych segmentów kręgosłupa i jednocześnie chronią przed złym kierunkiem ruchu). Nie są więc oni bezczynni jak piszesz. Co więcej pacjenci z niestabilnością do zgięcia w L-S też wykonują zginanie kręgosłupa, ale w odpowiedniej pozycji i pod kontrolą głębokich mięśni tułowia. Pokażę to w następnych odcinkach filmów. Rezonanse czynnościowe w zgięciu i w wyproście oraz film pokazujący co się dzieje z wyizolowanym pierścieniem włóknistym dysku nic nie zmienia w podejściu do problemu niszczenia dysku. Jeżeli pomiędzy trzonami zachodzi ruch zgięcia, to przednie krawędzie trzonów zbliżają się do siebie, a tylne oddalają. Zatem przyczepy więzadeł i włókien kolagenowych w pierścieniu włóknistym z przodu trzonów też zbliżają się do siebie. Tłumaczyłem to na filmie, ale może niezbyt klarownie. Struktury te muszą się gdzieś podziać dlatego uwypuklają się do przodu, ponieważ jądro miażdżyste w dysku na nic innego im nie pozwoli. Nie zmienia to faktu, że gdy w pozycji obciążenia osiowego kręgosłupa pomiędzy trzonami pojawi się ruch zgięcia, to z powodu ciężaru tułowia przednie krawędzie trzonów zbliżając się do siebie wypchną jądro miażdżyste do tyłu. Taki MR był też w twoim linku. Na dołączonym filmie również można to sobie wyobrazić. Gdy przednie krawędzie trzonów zbliżą się do siebie do końca i zostaną zatrzymane, a segment jest w zgięciu to nie ma możliwości fizycznej, aby uchronić tylną część pierścienia przed rozciąganiem - oczywiście jeżeli działa siła, która chce przednie krawędzie jeszcze bardziej ścisnąć, a tylne oddalić. Włókna od wewnątrz będą rozciągane przez nacisk jądra, włókna z zewnątrz w wyniku oddalania tylnych krawędzi trzonów. To, że dysk, a właściwie jego pierścień nieznacznie wypukla się na zewnątrz podczas zbliżenia jego przyczepów to nie nowość. W niszczeniu dysku duże znaczenie ma siła grawitacji, pozycja kręgosłupa w przestrzeni, a także napięcie mięśni prostowników albo ich rozluźnienie. Postaram się to wyjaśnić na innych filmach. Niemniej dziękuję za impuls do rozważań, ponieważ wszystkich nas to ubogaci. Thomas, swoim wpisem zainspirowałeś mnie do pytania w jaki sposób ty przekazujesz wiedzę odnośnie niszczenia dysku swoim studentom. Co w twoim przekonaniu na podstawie literatury i umiejętności manualnych badania pacjentów jest powodem niszczenia dysku, jakie pozycje, jakie czynności? Co powoduje tylną, tylno-boczną albo przednią przepuklinę dysku?

Przekazuję do dyspozycji następny materiał dotyczący niestabilności w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. ZMYK kręgu do tyłu, czyli ruch w poprzek osi kręgosłupa tworzy się w pozycji siedzącej przy rozluźnionych mięśniach prostownikach grzbietu i w takich warunkach trzeba go badać. Niemożliwe jest uzyskanie zmyku kręgów do tyłu w badaniu czynnościowym zgięcia w pozycji stojącej, ponieważ mięśnie prostowniki grzbietu są wtedy napięte. Napięcie mięśni prostowników grzbietu nie pozwoli na zmyk kręgów do tyłu nawet wtedy, gdy taki zmyk jest jednak obecny.

Ćwiczenia kręgosłupa w leżeniu na brzuchu i w kleku podpartym

Ćwiczenia mięśni pośladkowych wielkich

Ćwiczenia mięśni pośladkowych wielkich ciąg dalszy

Zwiększanie wyprostu L-S

Ćwiczenie mięśni brzucha w podporze przodem PLANK oraz mięśni grzbietu w leżeniu przodem - SUPERMAN

Zła i dobra technika stretchingu mięśni prostych ud i trójgłowych łydek

Skłon w przód z pozycji stojącej. Skłon w przód w siadzie o nogach prostych. Przyciąganie kolan do głowy w leżeniu tyłem. Skrętoskłony w leżeniu na plecach.

Bezpieczne zwiększanie skłonu tułowia w przód